Het Kiruna magnetogram

Dit magnetogram geeft de absolute waardes opgemeten in het meetstation van Kiruna (Zweden, Europa). Dat geeft een betere weergave dan de Amerikaanse Canopus ovaal omdat het Kiruna meetstation in Europa ligt en bijgevolg veel betrouwbaarder is voor België en Nederland. Om de grafiek te interpreteren dien je echter wel te weten naar wat je moet kijken en hoe je dit precies afleest.

De grafiek geeft de X, Y en Z waarden die in het Kiruna meetstation zijn waargenomen. Wanneer het rustig is op de Zon en het magnetisch veld van de Aarde niet verstoord is, zien we voor de X-component waarden rond 10650nanoTesla (nT). Wanneer er echter verstoringen zijn, zullen de waarden op de grafiek sterk gaan verschillen en spreken we van een geomagnetische storm. De belangrijkste waarden op de grafiek zijn de X-component en die gaan we dus in het oog houden als er een poollichtkans is. Overdag zal je niet zoveel zien op de grafiek. Bij storm zou de magnetometer overdag zelfs boven de rust-waarde van 10650 nanoTesla kunnen gaan. Dit komt omdat de poollichtovaal altijd weg van de zon is gericht en dus de magnetometer aan de dagzijde minder zal reageren.

Voor de gemiddelde breedtegraad en in het bijzonder Nederland en België kunnen we fotografisch poollicht vastleggen als er minstens 700nT verschil optreedt ten opzichte van het afbuigpunt, en visueel poollicht vanaf 1300nT verschil ten opzichte van het afbuigpunt. We begrijpen uiteraard dat dit niet zo eenvoudig klinkt en daarom gaan we werken met enkele voorbeelden.

In Nederland en België zien we vaker zwak poollicht laag in het noorden, het Kiruna magnetogram kan er dan uitzien zoals op de afbeelding hieronder. Hier bedraagt het verschil vanaf het afbuigpunt ongeveer 1200nT, de voorspelde Kp-index op dat ogenblik was 7. We kunnen dan ook stellen dat er mogelijk in Nederland zwak poollicht kon worden waargenomen laag in het noorden.

Een tweede voorbeeld is volgend magnetogram van 30 oktober 2003 waar de schokfronten van een X17 klasse uitbarsting en een X11 uitbarsting aankwamen op Aarde. Het poollicht was toen te zien tot in Portugal! In België en Nederland kregen we een nooit geziene poollichtstorm met poollicht dat tot in het zenith zichtbaar was. Dit was dan ook de zwaarste storm van de 23ste zonnecyclus met een Kp index van 9.

Maar waar ligt het afbuigpunt? Wanneer er een verstoring optreedt in het aardmagnetisch veld gaan de magnetometers hierop reageren en zal de normale rustige waarde van 10650nT variëren. Dit kan door een stijging van de waarden uitgedrukt in nanoTesla, en uiteraard ook dalingen van deze waarden. Het afbuigpunt bevindt zich in het begin van de storm waar deze haar maximale waarde bereikt, alvorens deze daalt. Tekstueel is dit niet zo eenvoudig uit te leggen, daarom kan je op onderstaande afbeelding mooi het afbuigpunt zien (begin van de gele arcering) waar een zwakke coronale massa uitstoot aankwam op Aarde; naar het zwaarste moment van de storm en dus de laagste waarde (einde van de gele arcering). Dit verschil, de afbuiging, uitgedrukt in nanoTesla, is de waarde die we gebruiken om te weten of we kans hebben op poollicht. In dit onderstaande voorbeeld bedraagt die ongeveer 500nT, en dus een lokale Kiruna K-index van 6, d.w.z. net onvoldoende voor poollicht in België en Nederland.

K-index bepalen op basis van Kiruna

De K-index is net zoals de Kp index een geomagnetische storm index welke een logaritmische schaal heeft van 1 tot 9, maar dan voor één specifiek meetstation. Voor de gemiddelde breedtegraad is er poollicht mogelijk vanaf een Kp index van 7, maar gezien de Kp index een waarde is van een drie-uurlijks gemiddelde van diverse meetstations op Aarde is dit niet erg representatief voor België en Nederland. We kunnen op basis van de Kiruna gegevens ook een K-waarde proberen te geven op basis van onderstaande tabel:

K-index	Deflectie in nanoTesla	Soort storm
0	0 - 15	Geen storm, rustige condities
1	15 - 30	Geen storm, rustige condities
2	30 - 60	Geen storm, rustige condities
3	60 - 120	Matige geomagnetische condities
4	120 - 210	Actieve geomagnetische condities
5	210 - 360	G1 - Kleine geomagnetische storm
6	360 - 600	G2 - Matige geomagnetische storm
7	600 - 990	G3 - Sterke geomagnetische storm
8	990 - 1500	G4 - Zeer sterke geomagnetische storm
9	1500 en meer	G5 - Extreme geomagnetische storm

<< Keer terug naar vorige pagina