Wanneer kunnen we nu poollicht zien?

Dit is één van de moeilijkste vragen om te beantwoorden omdat het van zoveel parameters afhangt. In dit help onderwerp gaan we dan ook even kort in op wat er allemaal nodig is vooraleer we naar buiten kunnen om poollicht te zien.

Wat is er allemaal nodig?

Het eerste en belangrijkste zijn aardgerichte uitbarstingen op de zon. Op onze website kan je dit live volgen. Enkel de grote uitbarstingen (sterke M en X-klasse uitbarstingen) komen in aanmerking om mogelijk poollicht te veroorzaken. Bij die grote uitbarstingen wordt materiaal van de Zon de ruimte in geslingerd, dit heet een coronale massa uitstoot (CME). Als de uitbarsting afkomstig is van een zonnevlek die (bijna) centraal op de zon staat dan is de kans groot dat de uitbarsting naar de Aarde gericht is. Maar ook dan is het nog niet zeker dat we poollicht gaan zien. Veel hangt af van de duur van de uitbarsting, de grootte van de plasmawolk en de vertreksnelheid ter hoogte van de Zon. Het is op basis van de vertreksnelheid en de locatie van de uitbarsting dat de wetenschappers een voorspelling doen van de aankomsttijd, en ook die is erg moeilijk te bepalen. De plasmawolk verliest namelijk snelheid tussen de Zon en de Aarde in. Het voorspellen van hoeveel snelheid de wolk verliest, is bijzonder moeilijk. De voorspelling kan er ruim 6 uur naast zitten! De meeste grote uitbarstingen komen 24 uur tot 48 uur na de CME aan op Aarde, afhankelijk van de vertreksnelheid. Het is dus van belang om veel geduld te hebben. Op ons forum geven we bij de meeste grote uitbarstingen een voorspelling van de komende activiteit en eventuele poollichtkansen, als die er zijn.

Afbeelding: Voorbeeld van een volledige halo CME op weg naar de Aarde zoals gezien door SOHO/LASCO C2.

Zodra de vorige parameters meezitten kunnen we uitkijken naar de aankomst van de coronale massa uitstoot. Het is dan de zonnewind die we in het oog moeten houden samen met de parameters van het interplanetair magnetisch veld (IMF). Een schokfront kondigt zich duidelijk aan met een plotse toename in de zonnewindsnelheid en dichtheid, alsook in een duidelijke toename van de sterkte van het interplanetair magnetisch veld. Ook dan is het nog niet zeker dat je poollicht gaat zien. De zonnewindsnelheid moet voldoende hoog zijn (ideaal is 700km/sec of hoger), ook de sterkte van het interplanetair magnetisch veld moet hoog zijn (ideaal is 25nT of meer) maar het allerbelangrijkste is dat de richting van het interplanetair magnetisch veld zuidelijk is. Deze waardes kunnen we echter pas weten wanneer het schokfront aankomt. Pas dan, als alle parameters bekend zijn, kunnen we bepalen of er echt een kans op poollicht zal zijn. Deze waardes worden gemeten door een satelliet die tussen de Zon en de Aarde in staat. We weten dan ongeveer 30 minuten van tevoren wat de waardes van de zonnewind en het interplanetair magnetisch veld zullen zijn. Maar zelfs dan, loop niet meteen naar buiten! Het poollicht zal niet in een keer plots verschijnen wanneer de coronale massa uitstoot bij de aarde aankomt. Pas als het aardmagnetisch veld voldoende verstoord is, zal er kans op poollicht zijn. De magnetometers gaan ons hierbij helpen.

Afbeelding: Deze grafiek toont een aankomst van een CME in 2013. Je ziet hier duidelijk hoe de zonnewindsnelheid stijgt van ongeveer 400km/sec naar bijna 700km/sec.

Als laatste in het gehele proces moet je een magnetometer bij jou in de buurt in de gaten houden. Wij gebruiken hiervoor de Kiruna magnetometer. Hierbij kijken we naar de zwarte lijn op de grafiek. Pas als het verschil tussen het afbuigpunt en de actuele waarde groter wordt dan 1300nT loop je best naar buiten en tuur je naar het noorden. Voor de gemiddelde breedtegraad zal het noorderlicht laag in het noorden te zien zijn. Pas bij erg zware stormen (G4 en G5 stormen) zal dit uitbreiden en hoger te zien zijn.

Afbeelding: Voorbeeld van het Kiruna magnetogram bij een kans op poollicht laag aan de horizon. Daar waar de zwarte lijn op het laagste punt is, was er kans op poollicht.

Wanneer de stormcondities net goed genoeg zijn om wat noorderlicht aan de horizon te zien is dan moet je al een donkere waarneemplaats hebben weg van stadslichten en weinig storend maanlicht. Bij hevige stormen zal het veel makkelijker te zien zijn. De kleur van het poollicht is aanvankelijk rood, wat goed kan worden opgepikt met een DSLR. Pas bij zware stormen wordt dit een waar kleurenpalet, dat ook hoger aan de hemel zal te zien zijn.

Afbeelding: Voorbeeld van poollicht laag aan de horizon in Nederland. Foto gemaakt op 15 maart 2012 door Ide Geert Koffeman.

Dit is nog te moeilijk… kan het eenvoudiger?

Natuurlijk kan dat! Daarom hebben we op onze website de poollicht barometer geplaatst waarbij je meteen weet of er poollichtkansen zijn op de hoge, gemiddelde en lage breedtegraad. Nederland en België bevinden zich in de gemiddelde breedtegraad. Bij code geel is er een kleine kans op poollicht, bij code oranje is er een goede kans op poollicht en bij rood is er gegarandeerd poollicht te zien. Toch raden we aan om tevens bij de Kiruna magnetometer na te kijken of de waardes gunstig genoeg zijn voor een echte kans op poollicht.

<< Keer terug naar vorige pagina